Pierwsza część monografii regionalnej, zasięgiem terytorialnym obejmująca okolice Krakowa po obu brzegach Wisły, od Przemszy na zachodzie po Proszowice i Puszczę Niepołomicką na wschodzie. Jest to jeden z najlepiej zbadanych i opisanych regionów. Kolberg miał z nim bliski kontakt (częste wyprawy terenowe już we wczesnym okresie badań, przyjaźń z Konopkami z Mogilan i Modlnicy, gdzie zamieszkał na stałe w 1871 roku i skąd przeniósł się do Krakowa w 1884 roku). Pozyskał tu gorliwych współpracowników, miał liczne kontakty ze środowiskiem naukowym i literackim miasta, dysponował potrzebnym badaczowi zapleczem (Akademia Umiejętności, biblioteki, archiwa) i bogatą literaturą przedmiotu. Tom zawiera, zgodnie z przyjętym przez Kolberga schematem podziału treści: opis historyczno-topograficzny i demograficzny z omówieniem poszczególnych grup ludności, wiadomości o ubiorze, pożywieniu, mieszkaniach i zajęciach, bogaty rozdział poświęcony zwyczajom dorocznym, oraz opis gier i zabaw. Poza własnymi obserwacjami i wiadomościami od miejscowych informatorów wykorzystał tu Kolberg różnorodną literaturę: studia badaczy starożytności (A. Grabowskiego, J. Łepkowskiego, J. Mączyńskiego), prace folklorystyczne i etnograficzne, m.in. K.W. Wójcickiego, Ł. Gołębiowskiego, L. Siemieńskiego, J. Grajnerta, J. Konopki, M. Mioduszewskiego, W. Anczyca, W. Pola, a także informacje z prasy. Wyjątkowa obfitość materiału źródłowego, zaprezentowanego w tym tomie przez Kolberga, ma tu również swoje uzasadnienie w specyficznej kulturze regionu, nasyconej ze względu na historyczno-zabytkowy walor Krakowa licznymi podaniami, legendami i tradycyjnymi zwyczajami miejskimi. Książka jest bogato ilustrowana, zawiera liczne ryciny (w tym dwie kolorowane) wykonane według rysunków W. Gersona, T. Konopki oraz fotografii W. Rzewuskiego, a przedstawiające stroje i ich detale oraz obiekty etnograficzne (zabudowania, sprzęty, narzędzia).