„Klasztor” ukazał się pierwszy raz w „Tygodniku Ilustrowanym” w 1883 roku. Informacja na stronie tytułowej wydania z 1986 roku brzmi „opowiadanie”, jednak traktowany jest on zwykle jako jedna z powieści historycznych autora[1]. Fabuła „Klasztoru” nie jest zbyt skomplikowana, chociaż bardzo interesująca. Do starego klasztoru „w ...icach, na pograniczu Korony i Litwy”[2] przywieziono Stanisława Bużeńskiego – ciężko rannego porucznika[3], który prawdopodobnie został napadnięty. Bużeński przebywa jakiś czas w klasztorze, korzystając z opieki zakonników. Są oni tolerancyjni wobec poglądów gościa, mimo przykrych uwag ozdrowieńca na temat życia zakonnego; próbują zdobyć na jego temat jakieś informacje, aby powiadomić rodzinę. Osobę porucznika i przykre zajście z jego udziałem okrywa jednak mgła tajemnicy. Po pewnym czasie okazuje się, że w spokojnej dotąd okolicy zdarzył się jeszcze jeden podobny wypadek. Czy te wydarzenia mają ze sobą związek? W jaki sposób główny bohater utworu skorzysta z danej mu szansy na „drugie życie”? Akcja utworu toczy się w czasach Stanisława Augusta, ale wydaje się, że w gruncie rzeczy nie o przedstawienie losów bohaterów na tle realiów historycznych epoki tu chodzi. Umieszczenie Stanisława Bużeńskiego po dramatycznych zajściach w miejscu odosobnionym jest zabiegiem literackim pozwalającym przyjrzeć się osobowości bohatera. Upływ czasu, ograniczony wpływ porucznika na przebieg leczenia, brak kontaktu z innymi ludźmi, stała obecność braci zakonnych - to czynniki, które mogą mieć znaczenie dla wzbudzenia refleksji Stanisława na temat własnego życia. W tej sytuacji nie będzie zapewne nadużyciem, jeśli wskażemy na filozoficzne aspekty utworu[4].